علی نادری: روز پنچشنبه اولین دور از گفتگوهای ایران و 1+5 در وین پایان یافت. این گفتگوها اولین مرحله رسمی از گفتگوهای برای تنظیم متن توافقنامه جامعی است که در برنامه اقدام مشترک(توافقنامه ژنو) از آن با عنوان گام نهایی یاد شده است. در واقع بر اساس توافقنامه ژنو، در این گفتگوها قرار است طرفین به توافقی در خصوص برنامه هسته‌ای ایران و تحریمهای یکجانبه، چند جانبه و سازمان ملل علیه ایران بپردازند.
هر چند این دور از گفتگوها به گفته آقای ظریف بیشتر به تعیین چارچوب کلی مذاکرات، برنامه زمانبندی و مذاکرات مختصر فنی اختصاص یافته است، اما آنچه بیش از متن این مذاکرات، فضای خبری گفتگوهای وین را به خود مشغول کرد، حاشیههایی است که درباره بحث بر سر برنامه موشکی ایران از سوی طرف امریکایی به رسانهها کشیده شده است.
در واقع بحث بر سر برنامه موشکی ایران و اینکه این موضوع جزء دستور کار مذاکرات گام نهایی باشد یا خیر، سایه سنگینی را بر فضای مذاکرات وین گسترانده بود، موضوعی که به یکباره و با کمال ناباوری، چند روز پس از اجرای رسمی توافقنامه ژنو، ابتدا از سوی وندی شرمن در کمیته روابط خارجی سنا و سپس در دفعات بعدی توسط دیگر مسئولین امنیتی، سیاسی و دیپلماسی امریکا در رسانهها منتشر شد.
این در حالی بود که اساسا مبنای شکل گیری مذاکرات در نشست ژنو، بحث بر سر موضوع هسته‌ای و تحریمهای ظالمانه علیه ایران بود، و موضوعات دیگر از جمله موضوع برنامه موشکی ایران به هیچ وجه در دستور کار این گفتگوها قرار نداشت.
اما خانم وندی شرمن در اظهارنظری که در حاشیه نشست وین مطرح کرده است، علت طرح این موضوع را بندی از توافقنامه ژنو اعلام کرده است که در آن به قطعنامه‌های شورای امنیت اشاره شده است.
خانم شرمن در این زمینه گفته است: «من گمان می‌کنم که فهرست‌های برنامه اقدام مشترک، موضوعات متنوعی را شامل می‌شوند که بخشی از یک توافق سازنده و موثر را تشکیل می‌دهند. علاوه بر آن، فکر می‌کنم در پارگراف اول یا دوم آن یک ارجاع به قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل وجود دارد که قبل از توافق نهایی، موضوعات آن قطعنامه‌ها باید حل شوند و در واقع آنها بخشی از توافق هستند.
در قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل، اشاراتی به ظرفیت استفاده هسته‌ای از قدرت نظامی موشک‌های بالستیک به عنوان سلاح شده است. من متن دقیق قطعنامه را اکنون در اختیار ندارم اما اگر شما بخواهید می‌توانم آن را بعدا پیدا کنم و در اختیار شما بگذارم.
پس مشخص است که گسترش موضوع و حل مسائل مربوط به قطعنامه‌های شورای امنیت، یکی از بخش‌های یک توافق موثر است. البته مسائل بسیار دیگری هم هستند که در شورای امنیت سازمان ملل مطرح هستند. مثلا درباره تعلیق غنی سازی مسائلی هست. پس آنها هم باید در یک مسیر مشخص، نهایی شوند. این به معنای آن است که آنها چگونه می‌خواهند آن را حل کنند و یا چگونه به عنوان بخشی از مذاکرات آن را معین کنند.»
I think the JPOA lists a variety of things that are part of a comprehensive agreement. Included in the first or second – I think the second paragraph of the JPOA is a reference to the UN Security Council resolutions, and those resolutions have to be resolved before a final agreement. So they’re part of that. In the UN Security Council resolutions, there is reference to ballistic missiles capable of delivering nuclear weapons. I may not have the exact quote. I can dig it out of my pile here if you want it later. We can find it for you.
So to the extent that one has to resolve the Security Council resolutions in some way as part of the comprehensive agreement, there are many other things in the UN Security Council as well. It talks about the suspension of enrichment. So that has to be addressed in some way. So these issues have to be addressed in some way. What that means, how they’re resolved, how they’re addressed is part of the negotiation.
Sherman 17 february Vienna
خانم شرمن به بندی از توافقنامه ژنو اشاره میکند که در آن به موضوعات مرتبط با قطعنامه‌های شورای امنیت اشاره شده و اعلام شده است: در فاصله میان گام‌های اولیه و گام آخر، گام‌های دیگری از جمله پرداختن به قطعنامه‌های شورای امنیت با هدف پایان رضایت بخش بررسی موضوع توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد وجود خواهد داشت.
اکنون گنجانده شدن همین چند جمله در یک توافقنامه سیاسی، این بهانه را برای طرف امریکایی فراهم کرده است که نه تنها موضوع برنامه موشکی ایران، بلکه صحبت بر سر تعلیق کامل فعالیت غنیسازی ایران را نیز به میان کشیده و از لزوم حل و فصل آن سخن بگوید. چرا که مفاد قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران، نه تنها به لزوم تعلیق غنیسازی بلکه به موضوع برنامه موشکی ایران نیز اشاره دارد.
وجود این بند در بخشهایی از توافقنامه ژنو که منتشر شده است، در همان روزهای اولیه انتشار، انتقادات جدی را از سوی منتقدین داخلی توافقنامه بدنبال داشت. چرا که دقیقا پیشبینی میشد که بند مربوط به قطعنامه‌های شورای امنیت و استفاده از عبارت «حل و فصل موضوعات مربوط به آن» برای پیش کشیدن موضوع موشکی و تعلیق کامل برنامه هسته‌ای در توافقنامه ژنو از سوی طرف امریکایی گنجانده شده است.
اما نکته قابل توجه این بود که وقتی این سوء استفاده از بند مذکور در توافقنامه ژنو، توسط هر ناظر بیرونی براحتی قابل پیشبینی بود، چگونه مذاکرهکنندگان ایرانی که در بطن این مذاکرات بودهاند، به آن توجهی نکرده و از کنار آن براحتی گذشتهاند؟!
هر چند تحولات ماههای اخیر ایران در حوزه موشکی، از جمله ارسال میمون فضانورد به فضا با موشک‌های پیشرفته و امتحان موشک جدید و پیشرفته بارانی، پیامهای روشنی برای طرف مقابل داشته است که اساسا به موضوعات دفاعی و نظامی ایران حتی نخواهند توانست نزدیک بشوند، چه برسد به آنکه بر سر آن مذاکره بکنند، اما سهلانگاری و خوشبینی به طرف مقابل، از سوی مذاکرهکنندگان اکنون موجب ایجاد حاشیهای شده است، که ظریف، عراقچی و حتی آقای روحانی را به این وادار کند که مدام از غیرقابل گفتگو بودن موضوعات دفاعی و موشکی ایران سخن بگویند.
برنامه موشکی و دفاعی ایران غیرقابل مذاکره است، این موضوعی است که هم طرفهای خارجی هم مسئولین داخلی به خوبی به آن اذعان دارند، اما اکنون وجود یک جمله و تنها یک جمله در متن منتشر شده از توافقنامه ژنو، نه تنها بهانه اظهار نظر پیرامون آنرا به طرف مقابل داده است، بلکه سخن از تعلیق کامل برنامه هسته‌ای ایران را که سالها پیش پرونده آن بسته شده بود را نیز مجددا به میان آورده است.
و نکته تاسف بار این است که در متن توافقنامه ژنو، از این دست جملات دردسرساز، کم گنجانده نشده است، جملاتی که احیانا در ماههای آینده باز هم حاشیهها و فشارهایی را برای ایران رقم بزند.
سایه سنگین حاشیهها بر متن مذاکرات وین